Το να μεγαλώνουμε παιδιά δεν είναι πάντα εύκολο. Κάθε μέρα αντιμετωπίζουμε νέες προκλήσεις, συγκρούσεις και ερωτήματα στην προσπάθειά μας να είμαστε οι καλύτεροι γονείς που μπορούμε. Η μορφή διαπαιδαγώγησης που επιλέγουμε ως γονείς καθορίζει σε μεγάλο βαθμό τη συναισθηματική ανάπτυξη, την κοινωνικότητα και τις δεξιότητες επίλυσης προβλημάτων των παιδιών μας.
Η θετική διαπαιδαγώγηση έρχεται να μας δείξει έναν τρόπο να μεγαλώνουμε τα παιδιά μας με σεβασμό, αγάπη και ασφάλεια, χωρίς φωνές ή τιμωρίες. Μέσα σε ένα ασφαλές και γεμάτο σεβασμό πλαίσιο, τα παιδιά καλλιεργούν την αυτοπεποίθηση, την υπευθυνότητα και τη συναισθηματική τους νοημοσύνη.
Τι είναι η θετική διαπαιδαγώγηση;
Η θετική διαπαιδαγώγηση βασίζεται στην ιδέα ότι τα παιδιά μαθαίνουν καλύτερα μέσα από την ενσυναίσθηση, την κατανόηση και τη συνεργασία και όχι μέσα σε κλίμα φόβου ή πειθαναγκασμού. Ο όρος “positive parenting” (θετική διαπαιδαγώγηση) χρησιμοποιήθηκε για πρώτη φορά τη δεκαετία του 1990, κυρίως από ψυχολόγους όπως ο Alfie Kohn και ο Jane Nelsen. Τέτοιοι επιστήμονες υποστήριξαν ότι η αγάπη και η καθοδήγηση μπορούν να συνυπάρχουν με τα όρια και τους κανόνες.
Αντί να επικεντρώνεται στην τιμωρία ή την υπακοή, η θετική διαπαιδαγώγηση δημιουργεί ένα πλαίσιο ασφάλειας, μέσα στο οποίο τα παιδιά κατανοούν το λάθος τους, αναλαμβάνουν την ευθύνη τους χωρίς φόβο και αναζητούν εναλλακτικές για την επίλυση του προβλήματος. Πρόκειται για ένα πλαίσιο που ενισχύει την αυτοεκτίμηση του παιδιού, προωθεί τη συνεργασία και δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον για μάθηση και ανάπτυξη. Η αξιοπρέπεια του παιδιού μένει άθικτη και γονιός και παιδί συμπορεύονται με αλληλοσεβασμό, συνεξελίσσονται.
Σε ποιες θεωρίες και πρακτικές εμφανίστηκε ως αντίποδας;
Η θετική διαπαιδαγώγηση ήρθε ως αντίποδας των πιο παραδοσιακών αυταρχικών μοντέλων διαπαιδαγώγησης, καθώς και των συμπεριφοριστικών θεωριών και μοντέλων, που επικεντρώνονται στην υπακοή μέσω τιμωριών και ανταμοιβών. Οι υπέρμαχοι της θετικής διαπαιδαγώγησης τόνισαν ότι η ποινή και ο έλεγχος μπορεί να έχουν βραχυπρόθεσμα αποτελέσματα, δεν καλλιεργούν, όμως, την εσωτερική πειθαρχία και την υπευθυνότητα.
Ποιες είναι οι βασικές αρχές της θετικής διαπαιδαγώγησης;
1. Σεβασμός και ενσυναίσθηση: Προσεγγίζουμε το παιδί με κατανόηση και ενδιαφέρον για τα συναισθήματα και τις ανάγκες του.
2. Εμπιστοσύνη: Αντιμετωπίζουμε το παιδί ως ένα ικανό πλάσμα που, ανάλογα με την ηλικία του και το αναπτυξιακό του στάδιο, μπορεί να τα καταφέρει και μόνο του.
3. Σταθερά όρια: Υπάρχουν σαφή όρια, αλλά αυτά δεν είναι άκαμπτα και η εφαρμογή τους γίνεται με σεβασμό και εξήγηση, όχι με τιμωρία.
4. Μοντέλο συμπεριφοράς: Οι γονείς διδάσκουμε με το παράδειγμά μας, επιδεικνύοντας συμπεριφορές που θέλουμε να υιοθετήσει το παιδί.
Πώς μπορούμε να την εφαρμόσουμε στην καθημερινή ζωή;
• Ακούμε ενεργητικά το παιδί μας, δείχνοντας ότι κατανοούμε τα συναισθήματά του.
• Δίνουμε επιλογές όπου είναι δυνατόν, ώστε να νιώθει το παιδί υπεύθυνο για τις αποφάσεις του.
• Επικεντρωνόμαστε και αναγνωρίζουμε την προσπάθεια του παιδιού.
• Αναζητούμε μαζί λύσεις, μέσα από διαλογικές διαδικασίες.
• Αναζητάμε τις ανικανοποίητες ανάγκες που εκφράζονται μέσα από τη συμπεριφορά του παιδιού και δε μένουμε στην ίδια τη συμπεριφορά που μας δυσκολεύει και στην αντιμετώπιση αυτής.
• Λέμε ΝΑΙ στο παιχνίδι με το παιδί μας, στην καλλιέργεια της σχέσης μας στους ουδέτερους χρόνους.
Η θετική διαπαιδαγώγηση μπορεί να φαίνεται και να είναι μερικές φορές δύσκολη ως προς την εφαρμογή της, αλλά η αίσθηση ασφάλειας, σεβασμού και αγάπης που παρέχει στο παιδί είναι ανεκτίμητη. Με συνεπή πρακτική, χτίζουμε σχέσεις εμπιστοσύνης με τα παιδιά μας που διαρκούν για μια ζωή και καθορίζουν και τις σχέσεις που θα αναπτύσσουν αργότερα στη ζωή τους και τα παιδιά με άλλους ανθρώπους.
Η θετική διαπαιδαγώγηση δεν σημαίνει έλλειψη ορίων ή υπερπροστασία. Αντιθέτως, σημαίνει δημιουργία ενός πλαισίου ασφάλειας, αυτοπεποίθησης και συναισθηματικής νοημοσύνης, το οποίο θα ακολουθεί τα παιδιά για μια ολόκληρη ζωή. Με τον καιρό γίνεται τρόπος ζωής, τρόπος συσχέτισης και ύπαρξης τόσο για εμάς όσο και για τα παιδιά μας.
Βιβλιογραφία
Baumrind, D. (1966). Effects of Authoritative Parental Control on Child Behavior. Child Development, 37(4), 887–907.
Kohn, A. (1996). Beyond Discipline: From Compliance to Community. ASCD.
Nelsen, J. (2006). Positive Discipline. Ballantine Books.
Patterson, G. R., DeBaryshe, B. D., & Ramsey, E. (1989). A Developmental Perspective on Antisocial Behavior. American Psychologist, 44(2), 329–335.
Siegel, D. J., & Bryson, T. P. (2012). The Whole-Brain Child: 12 Revolutionary Strategies to Nurture Your Child's Developing Mind. Delacorte Press.
